บทบาทของนักกายภาพบำบัดในการดูแลผู้มีภาวะ Sarcopenia ด้วยเทคนิค Blood Flow Restriction Training (BFR)
Sarcopenia: กล้ามเนื้อลดลงไม่ใช่เรื่องเล็ก
Sarcopenia เป็นภาวะที่กล้ามเนื้อของร่างกายลดลงทั้งในด้าน มวลกล้ามเนื้อ และ ความแข็งแรง ซึ่งส่งผลโดยตรงต่อความสามารถในการเคลื่อนไหว การทรงตัว และคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ
การออกกำลังกายแบบฝึกแรงต้าน (resistance training) เป็นแนวทางหลักที่ใช้ในการป้องกันและฟื้นฟูภาวะนี้ แต่ในผู้สูงอายุหลายคนหรือผู้มีโรคร่วม การออกแรงมาก ๆ อาจไม่ปลอดภัย หรือทำได้ยาก
BFR Training: ทางเลือกใหม่ในการเสริมกล้ามเนื้อ โดยไม่ต้องยกหนัก
BFR (Blood Flow Restriction Training) คือการออกกำลังกายที่ใช้สายรัดหรือ cuff รัดรอบแขนหรือขา เพื่อจำกัดการไหลกลับของเลือดดำ (ไม่ปิดกั้นเลือดแดง) ขณะออกกำลังแบบเบา ๆ
ข้อดีของ BFR สำหรับผู้มีภาวะ Sarcopenia
- ช่วยกระตุ้นการสร้างกล้ามเนื้อ (Hypertrophy) และเพิ่มความแข็งแรง แม้ใช้แรงเพียง 20–30% ของน้ำหนักสูงสุด
- ลดแรงกระแทกต่อข้อต่อ
- ใช้ได้กับผู้ที่ไม่สามารถฝึกแบบหนักได้ เช่น ผู้สูงอายุ ผู้มีข้อเสื่อม ผู้พักฟื้นหลังผ่าตัด
บทบาทของนักกายภาพบำบัดกับ BFR และ Sarcopenia
นักกายภาพบำบัดมีบทบาทสำคัญในการประเมิน ออกแบบ และดูแลโปรแกรม BFR ให้เหมาะสมและปลอดภัยสำหรับผู้ที่มีภาวะ Sarcopenia โดยเฉพาะในกลุ่มเปราะบางหรือมีโรคประจำตัว
บทบาทหลัก ๆ ได้แก่:
- การประเมินความพร้อมทางกายภาพ
เช่น ทดสอบความแข็งแรง ความยืดหยุ่น การทรงตัว และระดับความเสี่ยงในการหกล้ม - การกำหนดความดันที่เหมาะสมในการรัด BFR
คำนวณ Limb Occlusion Pressure (LOP) เพื่อให้การรัดปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ - การเลือกท่าออกกำลังกายและน้ำหนักที่เหมาะสม
เช่น ท่าสควอทเบา ยกขา ยืดเข่าโดยใช้น้ำหนักเพียงเล็กน้อยร่วมกับ BFR - การสังเกตและเฝ้าระวังอาการข้างเคียง
เช่น ชาที่ปลายมือ/เท้า ปวดเกินปกติ หรืออาการเวียนหัว ซึ่งอาจเกิดขึ้นได้หากใช้งานไม่เหมาะสม - การติดตามผลและปรับแผน
เพื่อให้ผู้ป่วยเกิดความก้าวหน้าอย่างเหมาะสมโดยไม่เสี่ยงต่ออาการบาดเจ็บหรือภาวะแทรกซ้อน
หลักฐานทางวิทยาศาสตร์สนับสนุน
- งานวิจัยจำนวนมากระบุว่า BFR training สามารถเพิ่มมวลกล้ามเนื้อและความแข็งแรงได้ใกล้เคียงกับการฝึกหนัก แต่ปลอดภัยกว่าในผู้สูงอายุ
- A meta-analysis ปี 2021 พบว่า BFR training ร่วมกับ low-load exercise มีผลดีต่อการเพิ่มกล้ามเนื้อในผู้สูงอายุ และปลอดภัยเมื่ออยู่ภายใต้การดูแลของผู้เชี่ยวชาญ
สรุป
แม้ Sarcopenia จะเป็นความเปลี่ยนแปลงที่หลีกเลี่ยงได้ยากเมื่ออายุเพิ่มขึ้น แต่ก็สามารถชะลอและฟื้นฟูได้
และหนึ่งในเครื่องมือที่มีประสิทธิภาพคือ BFR Training โดยมี นักกายภาพบำบัด เป็นผู้นำทางให้การฟื้นฟูเป็นไปอย่างปลอดภัย มีประสิทธิภาพ และเหมาะกับสภาพร่างกายของแต่ละคน
